💠دیتابیس چیست ؟

💠 دیتابیس یا پایگاه داده یا همان بانک اطلاعاتی، مجموعه‌ای از داده‌هاست که در جدول‌هایی با ساختار منظم دسته‌بندی شده ­اند. این جدول‌ها همگی با هم ارتباط دارند، هرچند می‌توانند مستقل از یکدیگر هم عمل ‌کنند

💠پایگاه داده فقط در دنیای IT کاربرد ندارد، ما روزانه بارها و بارها با بانک‌های اطلاعاتی مختلفی سروکار داریم.

💠از معروفترین دیتابیس ها Oracle، MySQL، DB2، SQL Server، SQLite، Sybase

مثال‌های زیر هم نمونه‌هایی از بانک­های اطلاعاتی هستند که دوروبرمان زیاد می‌بینیم:

• آرشیو فایل‌ها
• مجموعه اطلاعات دانش‌آموزان یک مدرسه یا دانشجویان یک دانشگاه
• ذخیره‌ی اطلاعات مشتری­های یک سازمان
• ذخیره‌ی گزارش‌های فروش یک شرکت

بنابراین می­توان گفت هر سیستمی که حجمی از اطلاعات را به‌صورت منظم و دسته‌بندی‌شده نگهداری کند یک Database به حساب می‌آید.

اجزای اصلی دیتابیس

🔰یک پایگاه داده از قسمت های مختلفی تشکیل شده است.لازم است تمامی این اجزا در کنار هم قرار بگیرند تا یک پایگاه به درستی کار کند.در ادامه این اجزا را نام برده و یک به یک معرفی خواهیم کرد:

💢 سخت افزار

این عنصر اصلی، وظیفه پردازش اطلاعات را بر عهده دارد.

هر بانک اطلاعاتی با توجه به کارایی هایی که دارد ممکن است از سخت افزارهای متفاوتی استفاده کند.

مانند سخت افزارهای ذخیره سازی داده، سخت افزارهای ارتباطی، سخت افزارهای جانبی و …
💢نرم افزار

وظیفه برقراری ارتباط میان کاربر و دیتابیس بر عهده نرم افزار می باشد.

سیستم عامل، نرم افزارهای ارتباطی شبکه، نرم افزار مدیریت دیتابیس و اپلیکیشن ها نمونه هایی از نرم افزار می باشند.

💢 کاربر

افرادی که به روش های مختلفی با دیتابیس در ارتباط هستند را در علوم کامپیوتر کاربر می نامند.

💢 برنامه نویس ها (DBP)

افرادی که ساختار اصلی یک پایگاه داده را طراحی میکنند.

💢طراحان دیتابیس (DBD)

افرادی که با کمک زبان های مختلف برنامه نویسی از جمله SQL دیتابیس ها را می سازند.

💢مدیر پایگاه داده (DBA)

افرادی که با تخصص «دانش مدیریت اطلاعات» دیتابیس را مدیریت می کنند.

💢 کاربران نهایی (End users)

افرادی که از داده های دیتابیس استفاده می کنند.

سلسله مراتب یک دیتابیس

دیتابیس نیز مانند هر سیستم جامعی سلسله مراتبی دارد.

برای اینکه بتوانید به خوبی با اجزای یک پایگاه داده آشنا شوید، بهتر است با سطوح مختلف این سلسله هم آشنا شوید:

🔹بیت: کوچکترین واحد حافظه (Memory) را بیت می گویند. نکته جالب این است که عظمت دیتابیس ها روی همین بیت های کوچک بنا شده است.

🔹بایت: هر 8 بیت، تشکیل یک بایت را می دهد. هر بایت هم نمایشگر یک کاراکتر است.

🔹کاراکتر: به اولین واحد منطقی داده کاراکتر یا نویسه می گویند و انسان می تواند آن را به راحتی درک کند. عدد، حرف یا هر علامت قراردادی می تواند یک کاراکتر محسوب شود.

🔹فیلد: یک مورد از اطلاعات فرد، شی یا یک پدیده را فیلد یا میدان می گویند.

🔹رکورد: از ترکیب چند فیلد، رکورد یا سابقه‌ی اطلاعاتی به وجود می آید.
شرح اطلاعات درباره فروش محصول یا مشخصات مشتری و یا مشخصات یک کالا نمونه هایی از یک سابقه اطلاعاتی به حساب می آیند.

🔹فایل: تعدادی از رکوردهای مرتبط با هم یک فایل یا پرونده را تشکیل می دهند.

🔹جدول: مهم ترین سطح یک Database جداول هستند. هر جدول شامل سطر و ستون هایی است که داده ها در آن ذخیره سازی، دسته بندی و سامان دهی می شوند.

🔹پایگاه اطلاعات: در نهایت، مجموعه ای از جدول ها در کنارهم پایگاه اطلاعاتی یا دیتابیس را شکل می دهند.

چطور می‌توان به اطلاعات موجود در پایگاه داده (دیتابیس) دسترسی پیدا کرد؟

🔻یک Database، بسته به حجم اطلاعات از چندین و چند جدول تشکیل شده است. هر جدول هم سطر و ستون‌هایی دارد. یعنی هر داده دقیقاً در یک جایگاه مشخص قرار می‌گیرد که در صورت نیاز می‌توان به‌راحتی آن را پیدا کرد. به همین دلیل با کمک دیتابیس، دسترسی به اطلاعات بسیار ساده‌تر می‌شود.

🔻درواقع در این دنیایی که شب و روز انواع و اقسام اطلاعات از سر و کولمان بالا می‌رود، استفاده از دیتابیس‌ها به یک ضرورت تبدیل شده است، آن هم به دو دلیل بسیار مهم:

🔸نظم و یکپارچگی اطلاعات
🔸دسترسی آسان به اطلاعات

در یک پایگاه داده  با چه مفاهیمی سروکار داریم؟

شما با هر Database که کار کنید از ساده تا پیچیده، با یک سری مفاهیم مشترک سروکار دارید. ما در این قسمت شما را با مفاهیم اساسی  Database آشنا می‌کنیم.

🔸داده (Data): داده‌ها نمودی از مفاهیم، معلومات، وقایع و پدیده‌ها هستند که از طریق مشاهده یا تحقیق به‌دست می‌آیند.

🔸اطلاعات (Information): اطلاعات درواقع همان مفهمومی است که بعد از پردازش به‌صورت داده ذخیره می‌شوند.

🔸موجودیت (Entity): موجودیت همان فرد، شی یا پدیده‌ای است که درباره‌اش اطلاعات جمع‌آوری شده است.

🔸صفت خاصه (attribute): هر ویژگی‌ای که یک موجودیت را از موجودیت دیگر جدا کند، یک صفت خاصه محسوب می‌شود.

بانک اطلاعات یک دانشگاه را در نظر بگیرید. مفاهیم دیتابیس در این سیستم، به این صورت است:

🔸موجودیت: دانشجو، استاد، درس
🔸صفت خاصه: نام، نام خانوادگی، سال تولد، نام درس، کد درس، تعداد واحد هر درس و …
🔸داده: کلمات و اعدادی که این اطلاعات را نشان می‌دهند.
🔸اطلاعات: ثبت‌نام دانشجوها، انتخاب واحد و نمرات هر دانشجو

کاربرد دیتابیس چیست؟

در واقع می‌شود گفت دیتابیس‌ها بر پایه‌ی چهار اصل عمل می‌کند:

🔹دریافت
🔹ذخیره
🔹جستجو
🔹گزارش‌دهی

به همین دلیل دیتابیس‌ها در زمینه‌های مختلف کاربردهای متنوعی دارند، ازجمله:

🔹انجام انواع ترکنش‌های بانک‌داری
🔹رزرو و زمان‌بندی پرواز خطوط هوایی
🔹ثبت‌نام دانشجویان، انتخاب واحد و ثبت نمره در دانشگاه و مراکز آموزشی
🔹ثبت اطلاعات مشتری‌ها، محصولات و فاکتور‌‌های خریدوفروش
🔹ثبت و محاسبه‌ی حقوق کارمندان به‌همراه کسورات مالیاتی در شرکت‌ها وسازمان‌های مختلف

علاوه‌بر سرویس‌های مختلف، دیتایس‌ها در سایت‌ها و نرم‌افزارها هم کاربرد دارند، برای مثال:

🔹سایت آمازون دارای یک پایگاه داده‌ی بزرگ از اطلاعات کتاب‌هاست.
🔹نرم‌افزار تپسی، دارای دیتابیسی از اطلاعات راننده‌هاست.
🔹سایت آپارات، دیتابیسی عظیم از فایل‌های ویدیویی دارد.

مزایای دیتابیس‌ ها در دنیای مدرن چیست؟

💠حذف بایگانی کاغذی: دیتابیس‌ها هزینه‌های نگهداری اسناد و مدارک کاغذی را به‌طور کامل حذف کرده‌اند.
دسترسی آسان به اطلاعات: ساختار مشخص و منظم دیتابیس ‌ها دسترسی به داده‌ها و اطلاعات را بسیار ساده کرده است.
اشترک‌گذاری آسان اطلاعات: دیتابیس ‌ها امکانات مختلفی را برای اشتراک‌گذاری داده‌ها در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
💠ذخیره‌سازی اصولی داده‌ها: در بانک‌های اطلاعاتی امکان ذخیره‌سازی یک‌پارچه‌ی کل داده‌ها به‌راحتی فراهم شده است و خیلی ساده می‌توان تمامی داده‌ها و اطلاعات مربوط به یک موجودیت (entity) را در یک ساختار مشخص ذخیره کرد.
💠پردازش سریع و آسان داده‌ها: به‌دلیل یکپارچه‌ بودن داده‌ها در دیتابیس‌، پردازش اطلاعات و انجام تراکنش‌ها بسیار سریع‌تر و آسان‌تر انجام می‌شود.
💠بهبود کارایی: سازمان‌دهی اطلاعات در دیتابیس ‌ها، بازده کار را افزایش می‌دهد.
کاهش احتمال خطا: یکپارچه‌سازی و ساده‌سازی داده‌ها کمک می‌کند تا کاربر با دقت بالاتر و خطای کمتری به هدف موردنظرش دست پیدا کند.

معایب دیتابیس Database چیست؟

دیتابیس‌ها باوجود داشتن مزایای فراوان، معایبی هم دارند. در این قسمت معایب استفاده از دیتابیس را مرور می‌کنیم.

💠طراحی و ساخت سیستم‌های دیتابیس، فرآیندی پیچیده، دشوار و زمان‌بر است.
💠ایجاد دیتابیس و استفاده از آن به آموزش و تخصص احتیاج دارد.
💠آموزش برنامه‌نویسان، طراحان و کاربران متخصص هزینه‌بر است.
💠درصورتی‌که دیتابیس آسیب ببیند، تمام نرم‌افزارهایی که با آن در ارتباطند تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. به همین دلیل توصیه می‌شود که همیشه از داده‌ها حتماً یک پشتیبان (Backup) تهیه کنید.
💠تبدیل سیستم قدیمی فایلی به سیستم مدرن دیتابیس هزینه‌بر است.
💠برای استفاده از دیتابیس‌ها ممکن است به سخت‌افزارهای اضافه نیاز باشد.